Μπλε ματωμένη υπερπανσέληνος – Super blue blood moon, στις 31 Ιανουρίου

Η πρώτη πανσέληνος για το 2018 συνέβη την 1 Ιανουαρίου, και η δεύτερη πανσέληνος θα συμβεί στις 31 Ιανουαρίου.

Τί διαφορετικό όμως θα ισχύει για την δεύτερη πανσέληνο αυτού του μήνα;

Στις 31 Ιανουαρίου η πανσέληνος θα είναι αρκετά ξεχωριστή για τρεις λόγους:

1. είναι η τρίτη φορά στην σειρά που έχουμε υπερφεγγάρι, ή υπερπανσέληνο (supermoon),
2. είναι η δεύτερη πανσέληνος που συμβαίνει μέσα στον ίδιο μήνα, το γνωστό μπλε φεγγάρι (blue moon),
3. και θα περάσει μέσα από την σκιά που δημιουργεί η Γη και θα πάρει μία κοκκινωπή απόχρωση, το γνωστό ματωμένο φεγγάρι (blood moon), ή απλά μία έκλειψη Σελήνης.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι θα έχουμε μία μπλε ματωμένη υπερπανσέληνο (super blue blood moon).

Για να καταλάβετε τι σημαίνουν όλα αυτά, μπορείτε να δείτε το παρακάτω video:

---

Ας δούμε όμως κάπως πιο αναλυτικά τι σημαίνουν όλα αυτά.

---

Μπλε φεγγάρι (Blue moon)

Μπλε φεγγάρι ονομάζουμε την δεύτερη πανσέληνο που συμβαίνει στην διάρκεια ενός ημερολογιακού μήνα. Παλιότερα όριζαν ως μπλε φεγγάρι την επιπλέον πανσέληνο που εμφανιζόταν στην ίδια εποχή. Αν το σκεφτούμε, μία εποχή έχει 3 μήνες οπότε και 3 πανσέληνους. Όποτε μιλάμε για  την τρίτη πανσέληνο μέσα σε μία εποχή που είχε τέσσερις, να λέγεται μπλε, έτσι ώστε η τελευταία να σηματοδοτεί το τέλος της εποχής.

Το ότι ονομάζεται μπλε δεν έχει καμία σχέση με το χρώμα του φεγγαριού. Κάτω από συγκεκριμένες ατμοσφαιρικές συνθήκες μπορεί το φεγγάρι να φανεί ότι έχει γαλάζια απόχρωση, σπάνιο φαινόμενο και δεν είναι απαραίτητα πανσέληνος. Για παράδειγμα, ηφαιστειακές εκρήξεις ή πυρκαγιές μπορούν να αφήσουν σωματίδια στην ατμόσφαιρα που απωθούν το κόκκινο φως ώστε να δίνουν στον παρατηρητή την αίσθηση της γαλάζιας απόχρωσης του φεγγαριού.

Αν και μπορεί το φεγγάρι να αποκτήσει μπλε χρώμα, σε καμία περίπτωση δεν έχει σχέση με το “μπλε φεγγάρι”.

Τα μπλε φεγγάρια δεν είναι τόσο σπάνια όπως μας προδιαθέτει και η έκφραση “μία φορά κάθε που έχει μπλε φεγγάρι” (“Οnce in a blue moon”). Συμβαίνουν κάθε 2-3 χρόνια.

Ας δούμε τώρα πως αιτιολογείται. Το χρονικό διάστημα μεταξύ δύο πανσελήνων είναι περίπου 29,53 ημέρες, και ένα έτος έχει 365,24 ημέρες. Με έναν απλό υπολογισμό, βλέπουμε ότι υπάρχουν 12.37 πανσέληνοι σε ένα έτος.

Αυτό σημαίνει ότι κάθε έτος έχει 12 πανσελήνους, που συνήθως βλέπουμε μία κάθε μήνα. Όμως λόγω των παραπάνω, κάθε 2 με 3 χρόνια το έτος έχει 13 πανσελήνους. Αυτό σημαίνει ότι σε μία εποχή έχουμε 4 πανσελήνους αντί για 3 που έχουμε συνήθως, και η τρίτη ονομαζόταν μπλε ώστε η τέταρτη να σηματοδοτεί το τέλος της εποχής, όπως είπαμε και πιο πάνω.

Από την άλλη, με τον νεότερο ορισμό δύο πανσέληνοι συμβαίνουν μέσα στον ίδιο ημερολογιακό μήνα. Αφού δύο πανσέληνοι απέχουν περίπου 29 μέρες χρονικά και ο ημερολογιακός μήνας έχει 30 ή 31 ημέρες, είναι δυνατό να συμβεί μία στην αρχή του μήνα και η δεύτερη στο τέλος του.

Υπερπανσέληνος (Super moon)

Το υπερφεγγάρι περιγράφει το γεγονός που έχουμε πανσέληνο ενώ το φεγγάρι βρίσκεται στο κοντινότερο σημείο της τροχιάς του γύρω από την Γη, γνωστό ως περίγειο.

Έτσι έχει σαν αποτέλεσμα να φαίνεται το φεγγάρι ελαφρώς μεγαλύτερο, κατά 14%, σε σχέση με το μέγεθος του δίσκου όταν βρίσκεται στο απόγειο. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να αντιληφθεί ένας απλός άνθρωπος που κοιτάζει τον ουρανό, παρόλα αυτά αρκετοί ισχυρίζονται ότι το φεγγάρι φαίνεται πιο μεγάλο.

Επίσης, επειδή βρίσκεται πιο κοντά στην Γη είναι και περίπου 30% πιο φωτεινό.

Ο όρος αυτός προέρχεται από την αστρολογία και δεν έχει κάποιο αυστηρό αστρονομικό ορισμό. Έτσι δεν υπάρχει συνέπεια στο ποια πανσέληνο θα αποκαλέσουν υπερπανσέληνο.

Μπορεί κανείς να μιλήσει και για το μίκρο-φεγγάρι (micromoon) που είναι αντίστοιχα η πανσέληνος όταν βρίσκεται το φεγγάρι στο απόγειο της. Αυτός ο όρος δεν είναι καθόλου διαδεδομένος και δεν χρησιμοποιείται συχνά.

Υπερπανσέληνος ήταν και αυτή που είδαμε την 1η Ιανουαρίου.

Ματωμένο φεγγάρι – Έκλειψη Σελήνης (Blood moon)

Η έκλειψη Σελήνης συμβαίνει όταν το φεγγάρι περάσει πίσω από την σκιά που δημιουργεί η Γη. Αυτό συμβαίνει όταν η Γη, η Σελήνη και ο Ήλιος βρεθούν σε συζυγία, όπου η Γη θα βρεθεί ανάμεσα στα άλλα δύο σώματα.

Μια έκλειψη Σελήνης είναι ορατή από οποιοδήποτε σημείο στην πλευρά της Γης που είναι νύχτα, και το φαινόμενο έχει διάρκεια μερικών ωρών.

Σε μια ολική σεληνιακή έκλειψη, το ηλιακό φως έχει αποκλειστεί από την Γη. Το μόνο φως που είναι ορατό είναι αυτό που διαθλάται μέσα από τη σκιά της Γης. Αυτό το φως φαίνεται κόκκινο για τον ίδιο λόγο που το ηλιοβασίλεμα φαίνεται κόκκινο, λόγω της σκέδασης rayleigh του μπλε. Λόγω του κοκκινωπού χρώματος, μια ολική σεληνιακή έκλειψη ονομάζεται ματωμένο φεγγάρι.

Τι ισχύει για αυτή την περίπτωση

Η μερική έκλειψη Σελήνης προηγείται της ολικής έκλειψης κατά περίπου μίας ώρας, και η ολική έκλειψη διαρκεί λίγο πιο πάνω από μία ώρα.’Έτσι το φαινόμενο θα διαρκέσει συνολικά 3 ώρες και 23 λεπτά.

Για όσους βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, την Ασία, την ανατολική Ρωσία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, θα είναι ορατό κατά την ανατολή της Σελήνης το βράδυ της 31ης. Εάν ζείτε στη Βόρεια Αμερική, την Αλάσκα ή τη Χαβάη, η έκλειψη θα είναι ορατή πριν από την ανατολή του ηλίου στις 31 Ιανουαρίου. Στην νότια Αμερική, στην Αφρική και στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης δεν θα γίνει ορατή.

Οι ακριβείς χρόνοι του φαινομένου στην Ελλάδα θα έχουν ως εξής (τοπική ώρα και UTC):

• Έναρξη έκλειψης παρασκιάς: 12:51 / 10:51, 31 Ιανουαρίου
• Έναρξη μερικής έκλειψης: 13:48 / 11:48, 31 Ιανουαρίου
• Έναρξη ολικότητας: 14:51 / 12:51, 31 Ιανουαρίου
• Μέγιστο έκλειψης: 15:29 / 13:29, 31 Ιανουαρίου
• Τέλος ολικότητας: 16:07 / 14:07, 31 Ιανουαρίου
• Τέλος μερικής έκλειψης: 17:11 / 15:11, 31 Ιανουαρίου
• Τέλος έκλειψης παρασκιάς: 18:08 / 16:08, 31 Ιανουαρίου

Η Σελήνη θα ανατείλει στις 17:52, και το μέγιστο της έκλειψης που θα είναι ορατό από την χώρα μας, θα είναι στις 17:55. Αλλά όπως καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω, μόνο το τελευταίο στάδιο του φαινομένου θα γίνει αισθητό σε μας.

Μπορείτε να δείτε τους παραπάνω χρόνους και περισσότερες πληροφορίες στοwww.timeanddate.com και από την αναζήτηση να βρείτε τι ισχύει για άλλες περιοχές του κόσμου.

Και εδώ θα δείτε γενικές πληροφορίες για την έκλειψη και σε κινούμενη εικόνα που θα είναι ορατό το φαινόμενο.

Το 2018 θα έχει 2 μπλε φεγγάρια, ένα τον Ιανουάριο και ένα τον Μάρτιο. Γεγονός που σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει καθόλου πανσέληνος μέσα στον Φεβρουάριο – κάτι που ονομάζεται και μαύρο φεγγάρι (black moon). Κάτι τέτοιο ίσως να μην αληθεύει για όλες τις περιοχές λόγω των διαφορών ώρας.

Τι σημαίνει για τους επιστήμονες

Η έκλειψη δίνει μία ευκαιρία στους ερευνητές να δουν τι συμβαίνει στην επιφάνεια του φεγγαριού όταν αλλάζει απότομα η θερμοκρασία της. Κάτι τέτοιο θα βοηθήσει να κατανοήσουν μερικά από τα χαρακτηριστικά του εδάφους και των πετρωμάτων της επιφάνειας (regolith) και το πώς μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου.

Κατά την διάρκεια μιας έκλειψης της Σελήνης, η θερμοκρασία αλλάζει τόσο δραματικά, όπου είναι σαν να μεταφέρεται η επιφάνεια του φεγγαριού από τον φούρνο σε ένα καταψύκτη μέσα σε λίγες ώρες, μας εξηγεί ο Noah Petro, deputy project scientist for NASA’s Lunar Reconnaissance Orbiter – LRO, στο Goddard Space Flight Center στο Greenbelt, Maryland.

Σε κανονικές συνθήκες, οι αλλαγές σκοταδιού και φωτός, και οι σχετικές αλλαγές θερμοκρασίας που πηγαίνουν μαζί, συμβαίνουν κατά την διάρκεια μιας σεληνιακής ημέρας, δηλαδή 29.5 γήινες ημέρες. Μία έκλειψη επιταχύνει ραγδαία αυτές τις μεταβάσεις.

Από το Haleakala Observatory από το Maui, Hawaii, θα μελετηθούν οι αλλαγές θερμοκρασίας. Έχουν γίνει αυτές οι παρατηρήσεις αρκετές φορές, και πλέον γνωρίζουν σε ποιες περιοχές να εστιάσουν.

Οι ερευνητές γνωρίζουν ήδη αρκετά πράγματα για τις εποχικές αλλαγές θερμοκρασίας στη Σελήνη, από τα δεδομένα που έχουν συλλεχθεί από τα όργανα του LRO Diviner, από το 2009. Από αυτές τις παρατηρήσεις έχουν συλλέξει αρκετές πληροφορίες για την επιφάνεια του φεγγαριού, αλλά αυτές οι απότομες αλλαγές λόγω της έκλειψης θα κάνουν πολλές λεπτομέρειες να εμφανιστούν.

Με την σύγκριση των δύο καταστάσεων, η ερευνητική ομάδα θα μπορέσει να δει τις παρεκκλίσεις σε διάφορες περιοχές. Όπως τους σεληνιακούς στρόβιλους (lunar swirls) στο Reiner Gamma ή ένα κρατήρα πρόσκρουσης και τα συντρίμμια που βρίσκονται γύρω του.

Τέτοιου είδους πληροφορίες είναι χρήσιμες και για πιο πρακτικούς σκοπούς, όπως το να βρουν ιδανικές τοποθεσίες για προσελήνωση. Από την άλλη βοηθά τους ερευνητές να καταλάβουν ποια είναι η εξέλιξη της επιφάνειας της Σελήνης.

Μπορείτε να δείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το φεγγάρι στο moon.nasa.gov

Πηγές

• www.nasa.gov – super blue blood moon coming jan 31
• www.space.com – super blue blood moon guide
• www.nasa.gov – what scientists can learn about the moon during the jan 31 eclipse

 

Μοιραστείτε το άρθρο